Қазіргі заманда қоғамның даму деңгейі ең алдымен оның заңдарына, құқықтық мәдениетіне және тәртіпті қадағалау жүйесінің тиімділігіне байланысты. Әлемдік тәжірибе көрсеткендей, заң үстемдігі сақталмаған жерде әлеуметтік тұрақтылық әлсіреп, түрлі қылмыс түрлері, әсіресе есірткіге қатысты құқықбұзушылықтар белең алады. Сондықтан «заң мен тәртіп» ұғымы тек құқық қорғау саласымен ғана шектелмей, азаматтардың қауіпсіздігі мен болашағына тікелей әсер ететін маңызды қоғамдық құндылыққа айналады.
Есірткіге байланысты қылмыстар – тек заңдық сипаттағы проблема емес. Бұл құбылыс адамның денсаулығына, психикасына, отбасылық қарым-қатынасына, білім алуына, еңбек ету қабілетіне және жалпы өмір сапасына орасан зиян келтіреді. Есірткіге тәуелділік көбіне жасөспірімдер арасында таралып, олардың болашағын құртады. Мұндай жағдайда мемлекет пен қоғамның алдында тұрған міндет тек қылмыскерді жазалау емес, осы қауіптің алдын алу, білім беру, түсіндіру және психологиялық қолдау жұмыстарын жүйелі түрде жүргізу болып табылады.
Заңның негізгі мақсаты – қоғамдық тәртіпті қамтамасыз ету және азаматтардың құқығын қорғау. Есірткі айналымына қарсы заңдардың қатаң болуы, құқық қорғау органдарының үйлесімді жұмысы есірткі бизнесінің жолын кесуге мүмкіндік береді. Бірақ заңды күшейту әрдайым жеткіліксіз болуы мүмкін. Егер қоғамда құқықтық сауат төмен болса, адамдар заңның талаптарын түсінбесе, алдын алу шаралары нәтижесіз қалуы ықтимал.
Сондықтан заңның тиімді болуы оның дұрыс түсіндіріліп, халықпен тығыз байланыста қолданылуына байланысты. Құқық қорғау органдарының ашықтығы, әділдігі және кәсібилігі – заң мен тәртіпті нығайтудың басты шарттары.
Есірткі мәселесін тек тыйым салу арқылы шешу мүмкін емес. Дамыған елдердің тәжірибесіне сүйенсек, ең табысты нәтижелер алдын алу шараларына басымдық берген жағдайда байқалады. Мектептерде, жоғары оқу орындарында, қоғамдық ұйымдарда жастар арасында ақпараттық-түсіндіру бағдарламаларын жүйелі түрде жүргізу – ең маңызды бағыттардың бірі.
Жасөспірімдердің психологиялық жағдайын бақылау, олардың бос уақытын пайдалы іс-шараларға тарту, спорт секциялары мен шығармашылық үйірмелерін қолдау – тәуекелді азайтатын тиімді тетіктер.
Есірткіге тосқауыл қою тек мемлекет пен құқық қорғаушылардың міндеті емес. Әрбір отбасы, әрбір азамат бұл мәселеге бейжай қарамауы керек. Балалармен ашық сөйлесу, олардың ортасын бақылау, сенім атмосферасын қалыптастыру – отбасы деңгейіндегі ең басты профилактикалық шаралар.
Қоғамдық ұйымдардың, еріктілер қозғалысының, психологтар мен әлеуметтік қызметкерлердің белсенділігі де маңызға ие. Бір адамның өмірін құтқару – тұтас қоғамның қауіпсіздігіне қосылған үлес.
Заң мен тәртіп – мемлекеттің тұрақтылығы мен азаматтардың қауіпсіз өмірінің кепілі. Есірткіге қарсы күрес тек жазалау шараларымен шектелмеуі тиіс: бұл көп қырлы, кешенді мәселе. Заңнаманы күшейту, құқық қорғау органдарының кәсібилігін арттыру, білім беру мен алдын алу бағдарламаларын дамыту, отбасының рөлін күшейту – осының барлығы біріккенде ғана нәтижелі күрес жүргізуге мүмкіндік береді.
Егер қоғам мен мемлекет бір мақсатта әрекет етсе, заң да, тәртіп те нығайып, есірткіге қарсы күрестің тиімділігі артады. Бұл – болашақ ұрпақтың дені сау, саналы әрі қауіпсіз қоғамда өмір сүруі үшін маңызды міндет.
Г.Жолдасқалиқызы
