Қасым-Жомарт Тоқаев, премьер-министр бола отырып, еліміздің іргесін нығайтуда маңызды рөл атқарды. 1999-2002 жылдары ол ҚР бірінші президенті Н. Назарбаевтың тапсырмасын орындай отырып, еліміздің экономикасын жақсартты.
Тоқаев премьер министр болған шағында, экономикамыздың хал-ахуалы тым нашар болатын. Әлбетте, Кеңес Одағынан қалған зауыт фабрикалар қаңырап қалған. 90 жылдардың соңына қарай ел экономикасының құрылымын қайта құру мақсатында жаңа реформаларды қабылдау керек болатын. Десек те, сол реформалардың арқасында еліміздегі жалпы ішкі өнім күрт төмендеп кетті.
Сонымен қатар, 1998 жылы Азия елдерінде дағдарыс басталды және тарихта «қара сейсенбі» деп аталған Ресейде экономикалық құлдырау орын алды. Рубль долларға қарағанда төмендеп кетті.
Қарап отырсақ, Қазақстан 90 жылдардың соңында экономикалық дағдарысты бастан кешірді. Саяси сарапшылардың пікірлерінше, Қазақстанға жаңа деңгейге көшу үшін ұзақ жылдар талап етіледі. Алайда, сол кезде Тоқаев 46 жаста болған. Елбасының пікірінше, дәл осындай жастағы саясаткер мемлекеттік маңызы бар шешімдерді дұрыс қабылдай алады.
Расында, өткен күндерге көз салатын болсақ 2000 жылдан бастап еліміздің жалпы ішкі өнімі өсе бастады. Мәселен, ЖІӨ 1999 жылы 2,7% болса, 2000 жылы - 9,8%, 2001 жылы - 13,5%, ал 2002 жылы - 9,8% құрады.
Жалпы алғанда, Тоқаев пен оның орынбасарлары барлық тапсырмаларды орындады. Тоқаев бастаған үкімет басшысының тапсырмасын орындау арқылы бұрынғы КСРО-ның бүкіл кеңістігінде бұрын-соңды болмаған екі өршіл стратегиялық жобаны жүзеге асыра бастады. Біріншісі - астананы Алматыдан көшіріп жаңа заманауи қаланы салу. Екіншісі - мемлекеттік жоспарлау жүйесін реформалау және оның бірнеше онжылдыққа жалғыз мақсатқа бағынуы. Егер сіз жобалардың әрқайсысының масштабын есепке алмасаңыз, елдегі тиісті тәжірибенің жоқтығы оларды іске асыруда қиындықты тудырды.
Назарбаевтың басшылығымен 1999-2002 жылдары жаңа астанананың үлкен құрылысы басталды. Астана- мыңдаған крандармен бір ірі құрылыс алаңына айналды. Сол кезде егеменді Қазақстанның астанасының символына айналған Бәйтерек қаланың жаңа ауданында бой көтерді. Сондықтан, осы кезеңде қаланың бүгінгі сыртқы келбетінің сұлбасын сатып алған деп есептей аламыз. Елордада 2001 жылдан бері «Астана - жаңа қала» арнайы экономикалық аймағы іске қосылды, ол шетел инвестицияларын тартудың орталығы болды.
Қасым-Жомарт Тоқаев «Қазақстан-2030» Стратегиясын іске асыруға елеулі үлес қосты. 1999-2002 жылдарға арналған бірқатар заңнамалық түзетулерді енгізу нәтижесінде стратегиялық жоспарлаудың жаңа тәсілдері негізінде мемлекеттік басқару жүйесі қайта құрылды.
Дегенмен де, мұндай реформаларды, қабылдап жатқан заңнамаларды «тарихи кезең» немесе «жаңа үрдіс» деп атасақ та, мұның барлығына өз септігін тигізіп отырған үкімет болды.
Үкімет елдегі инвестицияны дамыту үшін, шетелдік инвесторлармен қарым-қатынастарын нығайтты. Осының арқасында, ел экономикасы едәуір нығайып, жаңа кезеңге көше бастады. Мұнда Тоқаевтың сыртқы істер министрі болған шағындағы халықаралық тәжірибесі өте пайдалы болды. 2000 жылға қарай өз тәжірибесіне сүйене отырып ел экономикасына 15 миллиардтан астам АҚШ долларын тартуға мүмкіндік берді, ал Қазақстан өзі сенімді және табысты инвестициялық серіктес ретінде қалыптасты.
Тоқаевтың үкімет басшысы болған шағында мемлекеттік қызметкерлер, саяси және әкімшіліктерде жұмысшылар саны артты. Бір сөзбен айтқанда мемлекетте бірқатар жұмыс орындары ашыла бастады. Сонымен қатар, халықты әлеуметтік қорғау жүйесі жетілдірілді. Үкімет халықтың әлеуметтік осал топтарын қолдауды, кедейшілікпен және жұмыссыздықпен күресу бағдарламасын іске асыруға бірнеше шараларды өткізді. Сол кезде республиканың «біріккен» мемлекеттен жинақтаушы зейнетақы жүйесіне көшуі басталды (1998 жылғы 1 қаңтарда «Қазақстан Республикасында зейнетақымен қамсыздандыру туралы» жаңа заң қабылданды).
Жалпы алғанда, Тоқаевтың премьер министр болған шағында, Қазақстанды посткеңестік дәуірден кейін мемлекеттік жүйенің контурын қайта құрды.
Осындай тәжірибелердің арқасында Тоқаев өзінің жаңа тарихи кезеңінде сенімді түрде еліміздің басшысына айналуға мүмкіндік берді.
Қайсар Жұмабайұлы
