Сыбайлас жемқорлық – кез келген мемлекеттің дамуына үлкен қауіп төндіретін әлеуметтік құбылыс. Ол қоғамның экономикалық мүмкіндіктерін шектеп қана қоймай, азаматтардың билікке деген сенімін әлсіретеді, әділдік пен теңдік қағидаттарын бұзады. Сондықтан да бұл мәселені ашық талқылау, оның себептері мен салдарын түсіну және онымен күресудің тиімді жолдарын ұсыну – әр азаматтың азаматтық борышы.
Сыбайлас жемқорлықтың алғашқы және маңызды себебі – мемлекеттік қызметтің ашық болмауы. Жабық шешімдер, қоғамнан жасырылған ақпарат, есеп беру жүйесінің әлсіздігі – жемқорлыққа кең жол ашады. Егер мемлекеттік органдардың әрекеттері барынша ашық, түсінікті болса, бұл жағдайлардың көпшілігі алдын алынады.
Екінші маңызды фактор – азаматтық белсенділіктің жеткіліксіздігі. Қоғамда «бәрі солай» деген көзқарас қалыптасқанда, адамдар проблеманы көрсе де, үнсіз қалуға бейім болады. Ал белсенді азаматтар көп болған сайын, кез келген заңсыз әрекет көпшілік назарында болып, оны жасыру қиынға соғады.
Үшінші мәселе – экономикалық және әлеуметтік жағдайдың ықпалы. Жалақысы төмен, әлеуметтік қолдауы мардымсыз салада жұмыс істейтін адам үшін жемқорлыққа бару қаупі жоғары. Сондықтан жемқорлықпен күрес тек жазалау шараларымен шектелмеуі тиіс – ол экономикалық жағдайды жақсартумен және әлеуметтік әділдікті қамтамасыз етумен қатар жүруі керек.
Сыбайлас жемқорлықтың салдары да өте ауыр. Біріншіден, экономикалық шығындар: мемлекеттік қаржы дұрыс бөлінбейді, инвестиция тарту қиындайды, шағын бизнес дамымай қалады. Екіншіден, әлеуметтік салдар: қоғамда әділетсіздік орнығуы мүмкін, адамдардың мемлекеттік институттарға деген сенімі төмендейді. Үшіншіден, моральдық күйреу: жас буын әділетсіздікке үйреніп, оны қалыпты құбылыс ретінде қабылдауы мүмкін.
Сыбайлас жемқорлықты жеңу – тек биліктің емес, бүкіл қоғамның ортақ міндеті. Әр адамның адал болуы, заңға құрметпен қарауы, әділдік талап етуі – бұл дертке қарсы жүргізілетін күрестің басты күші. Ал мемлекет тарапынан ашықтықты қамтамасыз ету, тиімді бақылау жүйесін қалыптастыру және азаматтардың өмір сүру сапасын жақсарту – жемқорлықты азайтудың негізгі тетіктері.
Сыбайлас жемқорлықтың алдын алу үшін бәріміз бірігіп әрекет етуіміз қажет. Адалдық, жауапкершілік, ашықтық – өркениетті қоғамның негізі. Осы құндылықтарды сақтай отырып қана, әділ әрі дамыған мемлекетті қалыптастыра аламыз.
Г.СӘДУАҚАСОВА
