Денсаулық сақтау жүйесін жаңғыртатын бастама

Сапалы медицина – мемлекеттің тұрақты дамуының кепілі. Елі­мізде ден­саулық сақтау саласы кейін­гі жыл­дары елеулі өзгеріс­ті бастан өтке­ріп, ұлт­тық деңгей­дегі басым бағыт ретін­­­де айқын­далды. Әсіресе ауыл тұр­­ғын­­­дары­ның медициналық қыз­мет­­ке қол­же­тімділігін арттыру­ға ай­­рық­ша назар аударылып келеді. Ауыл­­дағы ме­дицина инфра­құры­лымын жаң­­ғы­р­ту денсаулық сақтау сала­сын ғана емес, тұтас өңірлік даму сапасын арт­­­тырудың бас­ты тетігіне айналып отыр.

Мемлекет басшысының тапсырмасына сәйкес «Ауылда денсаулық сақтауды жаңғырту» Ұлттық жобасы әзірленген еді. Жобаның аты айтып тұрғандай, ауылдарға медициналық мекеме салуға, ескілерін жаңартып, құрал-жабдықтарын түгендеуге басымдық берілді. Бірінші міндет – 655 медициналық-санитарлық алғашқы көмек нысанын салу. Тарқатып айтсақ, ауылдарда 260 медициналық пункт, 160 дәрігерлік амбулатория, 235 жаңа фельдшерлік-акушерлік пункт пайдалануға беріледі. Оның ішінде 228 нысан бұрын-соңды бірде-бір медициналық ұйымы болмаған ауылдарда ашылса, 427 ғимарат тозығы жеткен нысандардың орнына қайта бой көтереді. Жоба аясында 35 көпбейінді орталық аудандық аурухана жаңарады. Онда инсульт, кардиология орталықтары, медициналық оңалту, травматология және ортопедия, хирургия, реанимация және қарқынды терапия бөлімшелері ашылады.

Президент жоба туралы «Жасанды интеллект дәуіріндегі Қазақстан: өзекті мәселелер және оны түбегейлі цифрлық өзгерістер арқылы шешу» атты Жолдауында: «Мемлекет денсаулық сақтау жүйесін дамыту үшін жүйелі шаралар қабылдап жатыр. Елімізде медицина нысандары біртіндеп жаңғыртылып келеді. Ауылдағы фельдшерлік-акушер­­лік пункттерден бас­тап маман­дан­­­­ды­рылған аурухана­ларға дейін жаңартылып жатыр. «Ауылда денсаулық сақтауды жаң­ғырту» ұлттық жобасы ая­сында 540 нысан салынды, осы жылдың соңына дейін тағы 115 нысан пайдалануға беріл­мек. Ал қалалы жерлерде ден­саулық сақтау саласына қатыс­ты бірқатар ірі нысан іске қосылды. Мысалы, Астанада онкология орталығы, Алматыда жұқпалы аурулардың ғылыми орталығы ашылды. Осы ретте бұған дейін түрлі аймақта бой көтерген көпбейінді ауруханаларды бюрократиялық шыр­ғалаңға салмай, пайдалануға беру қажет.

Сондай-ақ мұндай жаңа нысандар салуды жалғастыра берген жөн. Бұл жұмысқа мемлекет-жекеменшік серіктестігі меха­низмдері аясында жеке инвестицияны да тарту керек. Сонда азаматтар Астанаға көше бермейді», деп атап өтті. 

Ұлттық жобаның артықшы­лығы, мұндағы басты мақсат – ауыл­дың елді мекендерін нор­ма­­тивтерге сай келетін меди­ци­­налық-санитарлық алғаш­қы көмек ұйымдарымен қам­та­ма­сыз ету. Осылайша, 4 мил­лион­нан астам ауыл тұрғы­ны ма­мандандырылған медицина­лық көмекпен қамтылады. Ин­фа­ркт, инсульттен бөлек, түрлі жара­қат кезінде немесе басқа да шұғыл жағдайларда ауыл тұрғын­дары ондаған шақы­рым­ды еңсеріп, орталыққа сабыл­мауға тиіс. Мұндай тосын жағ­дайларда адам өмірін сақтап қалу үшін әр минут маңызды. Ұлттық жобаның арқасында фельдшерлік-акушерлік пункт­терде ақпараттық технология­лар кабинеті, яғни телемедицина қызметіне арналған кабинет, физиотерапия кабинеті, кіреберісінде дәріхана пайда болды. Бірнеше жылда үйлесім тапқан жобаның барысы туралы Денсаулық сақтау вице-министрі Тимур Мұратов әңгімелеп берді.

– Ұлттық жоба шеңберін­де жос­парланған 655 ме­дициналық-санитарлық ал­­ғашқы көмек нысан­да­рының 540-ы салынды. Енді 115 ұйым­ның құрылысы жыл соңына дейін аяқталады. Дәл қазіргі жағдай­да 346 нысан ескірген ғимарат­тардың орнына тұрғызылса, 194 нысан бұрын медицина инфрақұрылымы болмаған ауылдарда бой көтерді. Бұл – 200-ге жуық ауылда медициналық көмек қолжетімді болды деген сөз. Құрылысы аяқталған нысан­дардың ішінде 227 медици­налық пункт, 187 ФАП, 126 дәрігерлік амбулатория бар, – деді Т.Мұратов.

Биыл жыл соңына дейін аяқ­талады деп жоспарланған 115 нысан Шығыс Қазақстан, Жамбыл, Батыс Қазақстан, Павлодар, Аты­рау, Абай, Ұлытау, Алматы, Қарағанды, Жетісу облыстарын­да пайдалануға беріледі. Ме­ди­циналық-санитарлық алғаш­қы көмек нысандарының құры­лысына республикалық бюджеттен 120 млрд теңге бөлінген. Әр нысанның жобасы бірыңғай стандарттар бойынша әзірленіп, телемедицина, физиотерапия кабинеттері, дәріхана пункттері, емдік дене шынықтыру залдары қамтылған. Құрылыс компа­ниялары құрылысқа қажет жаб­дықтардың 70%-дан астамын отан­дық өндірушілерден тасы­малдаған.

– Ұлттық жобаның екінші мін­деті аясында 32 аудандық орта­лық аурухана жаңарады. Қолд­а­ныстағы 20 орталық аудан­дық аурухана көпбейінді орта­лық ауру­хана болып қайта құрылады. Ғимараттар күрделі жөндеуден өтіп, кеңейеді, медициналық жабдықтармен қамтылады. Көпбейінді орталық ауруханаларда негізінен инсульт және кардиология орталық­тары, медициналық оңалту ор­та­­лықтары, травматология, ор­то­педия бөлімшелері, хи­рур­­­гия бөлімшесі, реанимация және қарқынды терапия бөлім­шесі ашылады. Осы аурухана­лар бірнеше елді мекеннің, оның ішінде көрші ауданның тұрғындарына медициналық қыз­мет көрсетеді. Ұлттық жоба бас­талғалы 8 аурухана толық­қанды көпбейінді орталық аудандық аурухана болып қайта құрылды. Бұл қатарда Теміртау, Балқаш қалалары мен Жаңаарқа, Үржар, Шу, Меркі, Талас, Бейнеу аудан­дары бар. Бүгінде 10 жоба бойын­ша құрылыс-монтаждау жұ­мыс­­тары аяқталды. Осының бәрі­­не 54,5 млрд теңге қаржы жұм­са­лады, – деп мәлімдеді Т.Мұратов.

Ұлттық жоба шеңберінде ауылдағы медицина ұйымдарына 1100-ден астам маман даярлау жоспарланыпты. Жалпы, жоба барысында 1009 медици­на қызметкері ауылдағы ұйымдарға жұмысқа орналасады. Бұл тізім­де шамамен 459 дәрігер 550 орта медицина қызметкері бола­ды. Медициналық-санитар­лық алғашқы көмек нысандарына 55 жалпы тәжірибелік дәрі­гері, 168 орта медицина қызмет­кері, көпбейінді аудандық ауру­ханаларға 404 арнайы маман­дандырылған дәрігер, 382 мейіргер жұмысқа орналасады. Бұл жоспардың уақтылы орындалуына өңірлерге маман тарту мақсатында қолға алынған әлеуметтік қолдау шаралары негіз болуға тиіс. Мысалы, бүгінде ауылдық елді мекендерге жұмыс істеуге барған медицина мамандарына «Дипломмен – ауылға!» бағдарламасы қарастырылған. Дәрігерлердің әлеуметтік кепіл­діктері мен ынталандыру тө­лемдерінің пакеті кеңейді. Жас мамандарға көтерме жәр­демақы, ең төменгі пайыздық мөл­шермен тұрғын үйге несие, еңбекақыға қосымша төлемдер секілді әлеу­­меттік қолдау түрлері қарасты­рыл­ған. Оның ішінде медицина ма­мандарының балаларын бала­бақшаға орналастыру тәртібіне, қаза тапқан немесе мүгедектігі бар қызметкердің балаларына жеңілдіктер бар.

2024 жылдан бастап ауылға жұмысқа баратын аса тапшы медицина мамандарына 100 ең төменгі жалақы – 8,5 млн теңге мөлшерінде біржолғы ақшалай төлем беріледі. Осын­дай артықшылықтар денсау­лық сақтау жүйесінің кадрлық әлеуетін нығайтып, ауыл тұрғын­дарын қолжетімді медици­налық көмекпен қамтуға ық­пал етеді. Сол секілді «Ауылда ден­саулық сақтауды жаңғырту» ұлт­тық жобасы қала мен ауыл ме­­дицинасындағы алшақ­тық­ты қысқа мерзімде жақсар­ту­ға мүмкіндік береді. Денсау­лық сақтау жүйесінің кадр­лық, инфрақұрылымдық, тех­нологиялық әлеуетін нығай­туға жол ашады.